بیماری ام اس یک بیماری بالقوه ناتوانکننده مغز و نخاع (سیستم عصبی مرکزی) است. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به غلاف محافظ (میلین) که رشتههای عصبی را میپوشاند، حمله میکند و میتواند مغز و نخاع را تحت تاثیر قرار دهد و باعث ایجاد طیف گستردهای از علائم از جمله مشکلات بینایی، راه رفتن، تعادل، شناختی و … شود.
بیماری ام اس چیست؟
مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی سیستم عصبی مرکزی (CNS) است که با التهاب مزمن مشخص میشود و ممکن است ماهیت عود کننده – فروکش کننده یا پیش رونده داشته باشد. ام اس شامل یک فرآیندی است که در آن یک پاسخ غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن علیه سیستم عصبی مرکزی (CNS) هدایت میشود. CNS از مغز و نخاع تشکیل شده است. در CNS، سیستم ایمنی باعث التهاب میشود که به میلین و رشتههای عصبی و سلولهایی که میلین را میسازند، آسیب میرساند.
زنان ۲ تا ۳ برابر بیشتر از مردان در معرض ابتلا به ام اس هستند، که ممکن است نشان دهنده نقش هورمونها در ابتلا به این بیماری باشد. همچنین ام اس به ندرت در کودکان و همچنین بزرگسالان بالای ۵۰ سال رخ میدهد و بیشتر در سنین ۲۰ تا ۴۰ سال ظاهر میشود.
مطالعاتی انجام شده که نشان میدهد شیوع ام اس در برخی از مناطق جغرافیایی بیشتر از سایر نقاط است، مانند شمال ایالات متحده و شمال اروپا درحالیکه مناطقی که شیوع ام اس کمتری دارند به خط استوا نزدیکتر هستند.
انواع بیماری ام اس
یک دورهای که ام اس میتواند طی کند از فردی به فرد دیگر متفاوت و همچنین غیرقابل پیش بینی خواهد بود. این بیماری را میتوان به چهار زیرگروه بالینی تقسیم کرد که چگونگی پیشرفت بیماری و همچنین ویژگیهای مربوطه را که برای هر زیرگروه آشکار میشود، توضیح میدهد:
- عود کننده- فروکش کننده (RRMS): شایعترین نوع فرعی است که ۸۵ درصد افراد مبتلا به ام اس را تحت تاثیر قرار میدهد و با حملات کوتاه به CNS و به دنبال آن بازگشت کامل یا نسبی به عملکرد طبیعی مشخص میشود.
- پیشرونده ثانویه (SPMS): به صورت یک دوره عودکننده – فروکش کننده همراه با کاهش مداوم عملکرد شروع میشود و اغلب توسط بیمار ایجاد میشود.
- اولیه – پیشرونده (PPMS): پیشرفت بیماری که در آن کاهش مداوم عملکرد از شروع بیماری تجربه میشود.
- پیشرونده عود کننده (PRMS): شبیه به PPMS است اما حملات حاد را دارد.
علائم و نسانه های بیماری ام اس
مولتیپل اسکلروزیس بسته به محل اعصاب تحت تاثیر، با علائم متفاوتی ظاهر میشود. علائم معمولا به طور ناگهانی و سریع در مدت چند دقیقه یا چند ساعت ظاهر میشوند، اما در موارد نادرتر علائم ممکن است موذیانه باشند و چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا ایجاد شود. علائم و نشانههای بیماری ام اس میتواند شامل:
- بیحسی و ضعف در یک یا چند اندام در حال پیشرفت ناشی از پارستزی
- اختلالات بینایی مانند دوبینی، آتروفی یک عصب بینایی
- اختلال در حرکت چشم
- خستگی
- سردرد
- درد مزمن نوروپاتی
- اختلالات شناختی: نقص حافظه کوتاه مدت، کاهش توجه/ تمرکز
- علائم عاطفی: افسردگی، اضطراب
- مشکلات حرکتی مانند اسپاسم، اختلال در تعادل و راه رفتن
- مشکلات مثانه و روده: مثانه اسپاستیک یا شل، یبوست، اسهال و بی اختیاری
- اختلالات جنسی
افزایش علائم میتواند با افزایش دمای بدن رخ دهد زیرا بسیاری از بیماران ام اس به گرما حساسیت دارند. مولتیپل اسکلروزیس نیز می تواند باعث رادیکولوپاتی کمری شود.
علت بیماری ام اس
علت بیماری ام اس ناشناخته است. پذیرفتهشدهترین نظریه این است که مولتیپل اسکلروزیس یک بیماری خودایمنی است که CNS را تخریب میکند، در حالی که سیستم عصبی محیطی در امان است. این نواحی آسیب دیده اغلب به طور کامل بهبود نمییابند و با گذشت زمان، این مناطق تجمعی آسیب میتواند منجر به ناتوانی شود.
به نظر میرسد عوامل زیر همگی در ایجاد ام اس نقش داشته باشند:
- فاکتور ایمونولوژیک : محققان توانستهاند شناسایی کنند که کدام سلولهای ایمنی به CNS حمله میکنند. سلولهای T (یک نوع گلبول سفید در سیستم ایمنی بدن) به نوعی نسبت به پروتئینهای موجود در CNS حساس میشوند.
- عامل محیطی: مثلا گفته میشود ام اس در مناطق دورتر از خط استوا در آب و هوای سردتر شایعتر است.
- فاکتور ژنتیکی: خطر ابتلا به ام اس در فردی که یکی از اعضای درجه یک خانواده آن مبتلا به این بیماری است افزایش مییابد، اما در کل ام اس ارثی تلقی نمیشود.
- عامل عفونی: این احتمال وجود دارد که ویروسها و سایر عوامل عفونی باعث شروع بیماری ام اس شوند.
عوارض بیماری ام اس
عوارض ام اس از خفیف تا شدید متغیر است. این عوارض میتوانند از خستگی تا ناتوانی در راه رفتن متغیر باشند. مشکلات دیگر شامل از دست دادن بینایی، تعادل و کنترل روده یا مثانه است. همچنین احتمال ایجاد افسردگی میتواند ناشی از دشواری زندگی با یک بیماری مزمن باشد.
روش های تشخیص ام اس
تشخیص ام اس توسط متخصص مغز و اعصاب با انجام شرح حال دقیق پزشکی، معاینه عصبی و همچنین تستهای آزمایشگاهی تشخیص داده میشود. تستهای آزمایشگاهی برای تشخیص و همچنین رد سایر شرایط احتمالی که ممکن است به طور مشابه ظاهر شوند استفاده میشود. روشهای تشخیص ام اس عبارتند از:
- MRI : ام آر آی در تشخیص پلاکهای ام اس که در ماده سفید مغز و نخاع یافت میشوند بسیار حساس است.
- بررسی مایع مغزی نخاعی (Lumbar Puncture) : مایع مغزی نخاعی برای مقدار غیرطبیعی گلبولهای سفید، پروتئین و سایر ناهنجاریهایی که ثانویه به ام اس هستند، آزمایش میشود.
- Evoked Potential Test : این آزمایش به تشخیص وجود ضایعه در عصب در عصب بینایی، ساقه مغز و نخاع کمک میکند، حتی اگر فرد با هیچ گونه علائم عصبی مواجه نباشد.
- آزمایشات خون : انجام آزمایش خون برای رد سایر بیماریهایی که ممکن است مشابه ام اس باشد، مانند بیماریهای عفونی یا التهابی مفید است.
درمان بیماری ام اس
از آنجایی که التهاب و آسیب ناشی از مولتیپل اسکلروزیس میتواند انتقال عصبی طبیعی در مغز و نخاع را مختل کند، علائم بسیاری میتواند رخ دهد. برخی از اینها ممکن است گذرا و برخی دائمی شوند. مدیریت علائم نیاز به ارتباط خوب بین بیمار و پزشک متخصص، پشتکار و اغلب تخصص چندین متخصص دارد. اهداف اصلی مدیریت علائم، حفظ عملکرد مستقل و بهبود کیفیت زندگی است.
اگرچه داروها برای کمک به بسیاری از علائم در دسترس هستند، داروها ممکن است تنها بخشی از پاسخ باشند. اغلب، راهبردهای توانبخشی مانند فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بهبود و حفظ عملکرد طبیعی بسیار مفید هستند. مشاوره با متخصصانی مانند اورولوژیست، روان شناس و متخصصان مدیریت درد ممکن است بسیار مفید باشد. تغییراتی که در تحرک ایجاد میشود، ممکن است به متخصص ارتز و همچنین فیزیوتراپیست و کاردرمانگر نیاز داشته باشد.
فیزیوتراپی در ام اس
فیزیوتراپی در ام اس بر کمک به آنها برای بازگشت به نقشهایی که در خانه، محل کار و در جامعه تمرکز دارد، اشاره دارد. پس از معاینه و ارزیابی، فیزیوتراپیست بر اساس شرایط و اهداف شما، یک برنامه ورزشی خاص، از جمله یک برنامه ورزشی در خانه و آموزش در مورد فعالیتهای ورزشی برای شما ایجاد میکند.
مطالعات نشان داده است که افراد در مراحل اولیه ام اس ممکن است تغییراتی را در توانایی راه رفتن، تعادل و تنفس خود تجربه کنند. اگر نادیده گرفته شود، این علائم اولیه میتواند منجر به ناتوانی بیشتر شود. هنگامی که فردی تشخیص ام اس را دریافت میکند، بهترین گزینه این است که فورا فیزیوتراپی را شروع کند تا به بهبود هر گونه چالش خفیف کمک کند و احتمالا پیشرفت علائم بیماری را کاهش دهد.
تغذیه در بیماران ام اس
بسیاری از محققان در حال بررسی رویکردهای مداخله تغذیهای در ام اس برای بهبود سبک زندگی هستند.
- پروبیوتیکها ممکن است با کاهش ناتوانی و بهبود پارامترهای التهابی و متابولیک، سلامت افراد مبتلا به ام اس را بهبود بخشند.
- مکمل ویتامین D احتمالا ممکن است به پیشگیری و درمان ام اس کمک کند.
- مکمل روغن ماهی همراه با ویتامینها و توصیههای غذایی میتواند نتیجه بالینی را در بیماران مبتلا به ام اس تازه تشخیص داده شده بهبود بخشد.
ورزش در بیماران ام اس
تحقیقات در زمینه فیزیوتراپی مزایایی را برای افراد مبتلا به ام اس در بسیاری از زمینهها پس از انجام انواع مختلف برنامههای ورزشی مشخص کرده است. ورزش هوازی، استفاده از تجهیزاتی مانند دستگاههای مخصوص ورزشی، تردمیل یا دوچرخه ثابت میتواند قدرت پاها، راه رفتن، استقامت، تعادل و حتی خلق و خوی شما را بهبود بخشد.
ورزشهایی که برای مبتلایان به اماس اولیه مفید هستند شامل تمرینات تقویتی، تعادل، کشش و تمرینات هوازی با استفاده از تردمیل، یا دوچرخه ثابت است. به طور کلی، برنامه باید بر اساس نظر درمانگر و با توجه به توانایی فرد باشد.
فهرست منابع:
www.physio-pedia.com
www.choosept.com
www.urmc.rochester.edu
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)