آسیب نخاع گردنی اغلب شامل از دست دادن دائمی یا جزئی از عملکرد حسی و بسیاری از عوارض مرتبط است. همانطورکه در مورد تمام آسیبهای نخاعی صدق میکند، آسیبهایی که در قسمت بالاتری از ستون فقرات قرار دارند شدیدتر خواهند بود و آسیب نخاعی بالای گردن اغلب کشنده است.
آسیب نخاعی چیست؟
به صدماتی که به گروههای محکم سلولی و عصبی وارد میشود، اصطلاحا آسیب نخاعی (SCI) گفته میشود که پیامهای عصبی دریافتی و ارسالی را بین ساختارهای مغز و اندامها و ارگانهای گوناگون بدن رد و بدل مینماید. آسیبهای نخاعی میتوانند هم به سبب وارد آمدن آسیب مستقیم به خود نخاع و هم وارد آمدن آسیب به بافت و استخوان (مهره)هایی که طناب نخاعی را احاطه کردهاند ایجاد گردد. این دسته از آسیبها قادر به ایجاد تغییراتی موقت یا دائمی در حرکت، حس، عملکرد و قدرت بدنی در نواحی پایینتر از محل آسیب میباشند.
جالب است بدانید که یکسری از این آسیبها که مواردی مانند مرگ سلولی را به همراه دارند، با احتمال بالاتری امکان بهبودی تقریبا کامل را برای فرد میتوانند فراهم آورند؛ این در حالی است که آسیبهای رخ داده در بالای نخاع که جدیتر و شدیدتر نیز میباشند، میتوانند تا ایجاد فلجی در بیشتر قسمتهای بدن نیز پیش بروند.
دلایل مختلفی میتوان برای بروز آسیب نخاعی برشمرد، اما تصادفات جادهای با وسایل نقلیه موتوری و سقوطهای فاجعه بار در صدر شایعترین دلایل بروز آسیبهای نخاعی قرار دارند.
آسیبهای نخاعی در انواع مختلفی طبقه بندی میشوند و یکی از انواع آن، آسیب نخاع گردنی میباشد.
آسیب نخاع گردنی
بخش گردنی ستون فقرات شامل ناحیهی بالایی طناب نخاعی است و هفت مهرهی گردنی (C1 تا C7) را در ناحیهی گردن شامل میشود. آسیبهای نخاع گردنی در بیشتر موارد از دست دادن جزئی یا دائمی عملکرد حسی و بسیاری از عوارض مرتبط با آن را شامل میگردد. مانند باقی آسیبهای نخاعی، آن دسته از آسیبهایی شدیدتر هستند که در قسمتهای بالاتری از ستون فقرات ایجاد میشوند. از طرفی، آسیب نخاعی بخشهای بالای گردن نیز اغلب کشنده هستند.
علائم و نشانه های رایج آسیب نخاع گردنی
علائم و نشانههای رایج آسیب نخاع گردنی در بیماران با توجه به موقعیت و شدت آسیب متفاوت است. بیمارانی که با آسیب نخاع گردنی دست و پنجه نرم میکنند به احتمال زیادی، چند مورد از موارد و حالات زیر را ممکن است تجربه نمایند:
- اختلال در صحبت کردن و یا ناتوانی در تکلم (آسیبهای C1 تا C4)
- ناتوانی در مراقبتهای بهداشت فردی و یا لباس پوشیدن مستقل
- ناتوانی در نفس کشیدن به تنهایی و بدون کمک (آسیبهای C1 تا C4)
- تجربهی حالات گزگز، بیحسی، یا از دست دادن حسهای زیر سطح آسیب
- ناتوانی در کنترل مدیریت روده و مثانه
- بروز فلجی در پاها، بازوها و تنه
عوارض آسیب نخاع گردنی
عوارض آسیب به مهرههایC1 تا C4
این آسیب، به عنوان شدیدترین سطح آسیب نخاع گردنی شناخته میشود. عوارض آسیب به مهرههای C1 تا C4 شامل موارد زیر میباشد:
- طی این آسیب، هر چهار اندام فرد مبتلا، تحت تاثیر قرار میگیرند و دچار ناتوانی و فلجی میشوند.
- افراد با این سطح از آسیب، در نفس کشیدن به تنهایی، سرفه و یا کنترل حرکات روده و مثانهی خود، ناتوانی قابل توجهی نشان میدهند.
- این افراد از ناحیهی دستها، بازوها، تنه و پاها فلج هستند.
- این افراد قادر به رانندگی کردن به صورت مستقل نیستند.
- توانایی صحبت کردن این افراد کاهش مییابد و یا در موارد شدید، از بین می رود.
- این افراد نیاز به کمک گرفتن از دیگران در تقریبا تمامی فعالیتهای روزمرهی زندگی، اعم از لباس پوشیدن، بیرون آمدن از رختخواب، غذا خوردن و یا حمام کردن را دارند.
- ممکن است این افراد از تجهیزاتی مانند ویلچرهای برقی به همراه کنترلهای ویژهای برای جابجایی استفاده نمایند.
- این افراد به مراقبت شخصی تمام وقت نیاز دارند.
عوارض آسیب به مهره ی C5
عوارض آسیب به مهرهی C5 شامل موارد زیر میباشد:
- در این دسته از افراد، احتمال فلج کامل یا جزئی مچ دست، دست، تنه و پاها وجود دارد.
- افراد مبتلا قادر هستند دستهای خود را بالا بیاورند و آرنجهایشان را خم نمایند.
- آنها به خوبی میتوانند حرف بزنند و از عضلات تنفسی خود استفاده کنند، اما تنفس در آنها همچنان ضعیف میباشد.
- در انجام بیشتر فعالیتهای روزمرهی زندگی خود نیاز به کمک گرفتن از دیگران دارند؛ اما به وسیلهی تجهیزاتی نظیر ویلچر برقی خواهند توانست از یک مکان به مکان دیگر به صورت مستقل حرکت کنند.
- میزان توانایی در کنترل ارادی روده یا مثانه کم میباشد و در گروهی از این بیماران، کنترلی وجود ندارد.
عوارض آسیب به مهره ی C6
عوارض آسیب به مهرهی C6 شامل موارد زیر میباشد:
- این افراد به طور معمول از ناحیهی دستها، تنه و پاها دچار فلجی هستند.
- سیستم عصبی روی صاف کردن و بالا آوردن مچ دست این افراد تاثیر میگذارد.
- این افراد یا کنترل ارادی کمی روی مدیریت روده و مثانه خود دارند و یا کنترلی روی آنها ندارند، اما این احتمال وجود دارد که بتوانند به طور مستقل با تجهیزات ویژهای آنها را کنترل و مدیریت نمایند.
- این افراد قادر به صحبت کردن و یا استفاده از عضلات ریهای خود هستند، اما قدرت نفس کشیدن ضعیف میباشد.
- این افراد قادر به صاف کردن مچ دست خود نیز هستند.
- ممکن است این افراد بتوانند با یک وسیلهی نقلیه مناسب به صورت مستقل رانندگی کنند.
- میتوانند به همراه یک وسیلهی کمکی از ویلچر و یا تختخواب به ماشین و یا صندلی جابجا شوند.
عوارض آسیب به مهره ی C7
عوارض آسیب به مهرهی C7 شامل موارد زیر میباشد:
- افراد مبتلا باید بتوانند بازوهای خود را صاف کرده و شانههای خود را به طرفین ببرند.
- اعصاب دست، قادر به کنترل حرکات آرنج و نیز تا حدودی بازکردن انگشتان میباشند.
- میزان کنترل ارادی مدیریت روده و مثانه یا کم بوده و یا کنترلی ندارند، اما ممکن است بتوانند آن را به صورت مستقل به وسیلهی تجهیزات ویژهای مدیریت و کنترل نمایند.
- این افراد قادر به انجام دادن بیشتر فعالیتهای زندگی روزمره به صورت مستقل هستند، اما به احتمال زیاد برای انجام کارهای دشوارتر به کمک نیاز خواهند داشت.
- این افراد قادر هستند با یک وسیله نقلیه مناسب رانندگی کنند.
عوارض آسیب به مهره ی C8
عوارض آسیب به مهرهی C8 شامل موارد زیر میباشد:
- این افراد میتوانند اشیا را بگیرند و آن را رها نمایند.
- اعصاب دست میتوانند یکسری از حرکات دست را به صورت محدود کنترل کنند.
- این افراد قادر به کنترل مدیریت روده و مثانهی خود به میزان کم هستند، اما هستند افرادی که کنترل روده و مثانهی خود را نداشته باشند؛ هرچند این امکان وجود دارد که به طور مستقل با کمک تجهیزات ویژهای آن را کنترل و مدیریت کنند.
- این افراد میتوانند خیلی از فعالیتهای زندگی روزمره خود را به صورت مستقل انجام دهند، اما ممکن است برای انجام یکسری از فعالیتهای دشوارتر به کمک نیاز داشته باشند.
- ممکن است این افراد قادر به رانندگی با یک وسیله نقلیه مناسب باشند.
درمان آسیب نخاع گردنی
در روند درمان آسیب نخاع گردنی، مواردی از قبیل انجام کمکهای اولیه در محل آسیب و اعمال بیحرکتی ستون فقرات گردنی، رساندن وضعیت تنفسی به حالت ثبات و دادن مسکنهای با دوز مناسب بسیار ضروری هستند. در موارد اورژانسی باید جراحی زودتر انجام گردد.
تعیین استراتژی مناسب جراحی بسته به نوع و شدت آسیب و تجربه جراح بسیار ضروری و حیاتی میباشد. از طرفی، عوارض باید به طور موثر پیشگیری شده و تحت کنترل باشند. موارد حساسی که نیازمند مداخله جراحی هستند شامل شکستگیهای مهرهی اول گردنی، آسیب به محور مهرههای گردنی، خرد شدن استخوان در کانال نخاعی، دررفتگی، فشرده شدن شریان مهرهای، تنگی شدید کانال، بیرون زدگی دیسک و تورم شدید هستند.
تکنیکهای نوین پزشکی اعصاب و روشهایی مانند جراحی بیحرکت کردن محور گردنی داخلی، درمان شکستگی یا دررفتگیهای ناپایدار C1 و C2 را بدون عوارض حین عمل امکانپذیر میسازند. علاوهبراین موارد، شکستگی جمجمه و یا خونریزی مغزی نیز میتواند با بروز آسیب در مهرههای C1 و C2 در بیماران دچار ضربهدیدگی مغز همراه باشد. حتی ممکن است شکستگیهای دیگر، ناپایداری C1 و C2 را سبب شوند و تشخیص آسیب نخاع گردنی را به تاخیر بیندازند.
انجام ام آر آی در بیماران ضربه مغزی در طی دوازده تا چهل و هشت ساعت اول میتواند شدت و پایداری C1 و C2 را نشان دهد. استفاده از تصاویر رادیولوژی قادر است از میزان شدت آسیب اطمینان حاصل کرده و و پیش آگهی آسیب را پیشبینی نماید.
کاردرمانی و فیزیوتراپی در آسیب نخاع گردنی
مداخلات توانبخشی اعم از فیزیوتراپی و کاردرمانی در آسیب نخاع گردنی اول از همه، روی استقلال این افراد در انجام امور روزمرهی زندگی خود تا حد امکان و سپس روی بهبود دامنه حرکتی مفاصل اندامها، بازآموزیهای حسی، وضعیت دهی مناسب جهت جلوگیری از بروز زخمهای فشاری و زخم بستر و همچنین بهبود مشارکت فرد در امور اجتماعی و داشتن یک معنا و هدف انگیزشی در زندگی پس از بروز آسیب نخاعی تمرکز دارد. همچنین ارائهی مشاورههای روانشناسی لازم در صورت بروز مشکلات روحی روانی اعم از افسردگی، سوگ پس از بروز ضایعه، استرسهای پس از سانحه و… و همچنین همدلی با بیمار و اعضای خانواده از سوی کاردرمانگر و یا فیزیوتراپیست از اهمیت بالایی برخوردار است.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)