در مقالات گذشته در مورد درمان سکته مغزی صحبت کردیم. در این مقاله ابتدا به این سوال پاسخ میدهیم که سکته مغزی چیست و سپس انواع و علت اصلی سکته مغزی و علائم و عوارض آن را مورد بررسی قرار میدهیم.
درباره سکته مغزی بیشتر بدانید
سکته مغزی شایعترین بیماری ناتوان کننده نورولوژیکی است که سالانه باعث مرگ میلیونها نفر در سراسر جهان شده و در خوشبینانه ترین حالت، در صورت ادامه زندگی، توانایی انجام فعالیتهای مستقل را از فرد مبتلا سلب میکند.
حمله مغزی هم اکنون دومین عامل مرگ انسانها در دنیا و اولین علت از کار افتادگی است. اگرچه در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته در حال حاضر به عنوان سومین علت مرگ شناخته میشود اما درآینده ای نه چندان دور با افزایش سن، در آن کشورها نیز در جایگاه بالاتری به عنوان عامل مرگ شناسایی خواهد شد.
خبرخوب این است که درمانهایی در دسترس است که میتواند آسیب های ناشی از حمله مغزی را تا حد زیادی کاهش دهند. با این حال آشنایی شما با علائم و آگاهی از نحوه برخورد با بیماران میتواند تاثیر به سزایی در کیفیت زندگی آنها داشته باشد و حتی جان آنها را از مرگ حتمی و ناتوانیهای جدی و طولانی مدت نجات دهید.
سکته مغزی یا حمله مغزی چرا و چگونه اتفاق می افتد؟
سکته مغزی که گاهاً حمله مغزی نیز نامیده میشود هنگام کاهش یا قطع جریان خون به مغز رخ میدهد. هنگامی که این اتفاق میافتد، سلولهای مغزی شما نمیتوانند اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را از خون دریافت کنند و عملکرد آنها متوقف میشود و به علت حساسیت فراوان آنها به کمبود اکسیژن در طی چند دقیقه میمیرد.
مرگ سلولها در مغز منجر به آسیبدیدگی مغزی میشود و با توجه به این که کدام قسمت مغز آسیب دیده باشد عوارض بالینی فرد پدیدار میشود.
اگر سکته مغزی کرده باشید، ممکن است توانایی انجام کاری را که توسط قسمت آسیب دیده مغز کنترل میشده را از دست بدهید، به عنوان مثال امکان دارد توانایی حرکت دادن بازو یا پا را از دست دهید یا حتی ممکن است توانایی صحبت کردن را نیز از دست دهید.
اگرچه آسیب میتواند موقت یا دائمی باشد، با این حال هرچه زودتر از شروع علائم سکته مغزی، درمان شروع شود، شانس بیشتری برای خونرسانی به مغز شما وجود دارد که این از آسیب بیشتر جلوگیری میکند.
علت اصلی سکته مغزی و انواع آن
دو علت اصلی سکته مغزی وجود دارد که شامل موارد زیر است:
- مسدود شدن شریان که با عنوان سکته مغزی ایسکمیک شناخته میشود.
- نشت یا ترکیدن رگ خونی که سکته مغزی هموراژیک نام دارد.
ممکن است برخی از افراد فقط اختلال موقتی در جریان خون به مغز داشته باشند، معروف به حمله ایسکمیک گذرا (TIA)، که باعث علائم پایدار نمیشود.
سکته مغزی ایسکمیک (ناشی از کاهش خونرسانی)
سکته مغزی ایسکمیک شایع ترین نوع حمله مغزی است و زمانی اتفاق میافتد که رگهای خونی مغز تنگ یا مسدود شوند و باعث کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) شوند. عروق خونی تنگ یا مسدود شده به علت رسوبات چربی تشکیل شده در رگ های خونی یا توسط لختههای خون یا دیگر ذراتی که در جریان خون حمل میشوند و در عروق خونی مغز شما قرار میگیرند، تشکیل میشوند.
سکته مغزی هموراژیک (ناشی از خونریزی)
سکته مغزی هموراژیک زمانی اتفاق میافتد که یک رگ خونی در مغز شما دچار نشتی یا پارگی شود. خونریزی مغزی میتواند از شرایط مختلفی که عروق خونی شما را تحت تاثیر قرار میدهند، ناشی شود. عوامل مرتبط با حمله مغزی هموراژیک شامل موارد زیراست:
- فشار خون بالای کنترل نشده
- درمان بیش از حد با رقیق کننده های خون (ضد انعقادها)
- بیرون زدگی در نقاط ضعیف دیواره عروق خونی (آنوریسم)
- ضربه (مانند تصادف رانندگی)
- ذرات پروتئینی در دیواره عروق خونی که باعث ضعف دیواره رگ میشود (آنژیوپاتی آمیلوییدی مغزی)
حمله مغزی یا سکته مغزی گذرا (TIA) ناشی از کاهش خونرسانی
یک سکته مغزی ایسکمیک گذرا که گاها به عنوان سکته مغزی کوچک شناخته میشود، یک دوره موقت از علایم مشابه با آن چه که در حمله مغزی رخ میدهد تجربه میکنید. این حمله باعث آسیب دائمی نمیشود و در اثر کاهش موقت خونرسانی به قسمتی از مغز بوجود میآید که ممکن است کمتر از پنج دقیقه طول بکشد.
مشابه سکته مغزی ایسکمیک این حمله هنگامی اتفاق میافتد که یک لخته یا ذره، جریان خون به قسمتی از سیستم عصبی شما را کاهش دهد یا مسدود نماید.
حتی اگر فکر میکنید دچار یک حمله گذرا ایسکمیک شدهاید باز هم نیازمند بررسی و مراقبتهای اورژانسی هستید، و تنها به این علت که علایم شما بهتر شدهاند نباید از بررسی آن صرف نظر کنید، به این دلیل که صرفا بر اساس علایم نمیتوانید تشخیص دهید که دچار سکته مغزی شدهاید یا حمله گذرای ایسکمیک.
اگر دچار حمله شدهاید این بدان معنی است که شما ممکن است یک شریان تنگ یا تقریبا مسدود در مغز خود داشته باشید. داشتن یک حمله گذرای ایسکمیک شانس ابتلا به یک سکته مغزی کامل را افزایش می دهد.
دلایل و علت سکته مغزی چیست؟
عوامل زیادی میتوانند احتمال وقوع حمله مغزی را در شما افزایش دهند. عوامل خطر قابل درمان و علت سکته مغزی شامل موارد زیر هستند:
- عوامل خطر مرتبط با سبک زندگی
- عوامل خطر بالینی
- سایر عوامل مانند سن، جنسیت، نژاد و هورمونها
- کرونا (کووید ۱۹)
علت سکته مغزی مرتبط با سبک زندگی
علت سکته مغزی مرتبط با سبک زندگی شامل موارد زیر است:
- اضافه وزن یا چاقی
- عدم فعالیت فیزیکی
- مصرف بیش ازحد مشروبات الکلی
- استفاده از مواد غیرمجاز همچون کوکایین و متامفتامینها
دلایل سکته مغزی بالینی
دلایل سکته مغزی بالینی شامل موارد زیر است:
- فشار خون بالا
- مصرف سیگار یا در معرض دود سیگار بودن
- کلسترول بالا
- دیابت
- آپنه انسدادی هنگام خواب
- بیماریهای قلبی عروقی شامل نارسایی قلبی، نقصهای قلبی، عفونت قلب یا ریتم غیرطبیعی قلبی همچون فیبریلاسیون دهلیزی
- سابقه شخصی یا خانوادگی سکته مغزی، سکته قلبی یا حمله گذرای ایسکمیک
سایر عوامل مرتبط با خطر بالای حمله مغزی
سایر علل و عوامل سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- سن: افراد ۵۵ سال و بالاتر ریسک بیشتری برای حمله مغزی نسبت به افراد جوان دارند.
- نژاد: آمریکاییهای آفریقایی تبار ریسک بالاتری برای حمله مغزی نسبت به سایر نژادها دارند.
- جنس: مردان احتمال ابتلا به حمله مغزی بالاتری نسبت به زنان دارند. زنان معمولا در سنین بالاتر دچار حمله مغزی میشوند و احتمال مرگ در اثر سکته مغزی در آنها بالاتر از مردان است.
- هورمونها: استفاده از قرصهای ضدبارداری یا هورمون درمانی که شامل استروژن باشد ریسک حمله مغزی را بالا میبرد.
سکته مغزی و کرونا
سکته مغزی در افرادی که دچار بیماری کووید ۱۹ شدهاند بسیار دیده شده است. بررسیهای مختلف و تحقیقات بیشماری در حال انجام میباشد تا دلایل مختلف دچار شدن بیماران کرونا به سکته مغزی کشف شوند و تئوریهای مختلفی برای این مشکل ارائه شده است.
پس از اتفاقات بی شمار سکته مغزی در بیماران کووید ۱۹، پزشکان از روشها و داروهای مختلف پیشگیری از حمله مغزی در همان ابتدای تشخیص بیماری کرونا استفاده میکنند تا فرد مبتلا به مشکلات دیگر و دردسرهای دیگر دچار نشود.
عوارض سکته مغزی چیست؟
عوارض سکته مغزی بسته به اینکه چه مدت مغز کمبود جریان خون داشته و چه قسمتی از مغز تحت تاثیر قرار گرفته، میتواند باعث ناتوانیهای موقت یا دائمی شود. عوارض بعد از سکته مغزی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- فلج یا از دست رفتن حرکت عضلات
- سختی در تکلم یا بلع
- از دست رفتن حافظه یا مشکل در تفکر
- مشکلات احساسی
- درد
- تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود
فلج یا از دست رفتن حرکت عضلات
شما ممکن است دچار فلج یک سمت بدن خود یا از دست رفتن کنترل برخی عضلات مانند عضلات یک سمت صورتتان یا یک دستتان شوید.
سختی و مشکل تکلم در سکته مغزی و بلع
سکته مغزی میتواند کنترل عضلات دهان و گلوی شما را تحت تاثیر قرار دهد و سخن گفتن واضح، بلع یا خوردن شما را دچار مشکل کند. همچنین شما ممکن است دچار اشکال در زبان شامل سخن گفتن، فهمیدن سخن، خواندن یا نوشتن شوید.
از دست رفتن حافظه یا مشکل در تفکر
بسیاری از افراد که دچار حمله مغزی شده اند، درجاتی از فراموشی را تجربه کرده اند. دیگران ممکن است دچار اشکال در تفکر، استدلال، قضاوت و درک مفاهیم شوند.
مشکلات احساسی
اشخاصی که سکته مغزی داشتهاند ممکن است بیشتر دچار اشکال در کنترل احساسات خود شوند یا افسردگی در آنها پیشرفت بیشتری داشته باشد.
درد یا بی حسی در دست و پا
درد، بی حسی یا دیگر احساسات غیرمعمول ممکن است در قسمتهایی از بدن که توسط سکته تحت تاثیر قرار گرفتهاند اتفاق بیافتد. برای مثال اگر حمله مغزی باعث از دست رفتن حس دست چپتان شود، شما ممکن است دچار یک حس سوزش ناخوشایند در آن دست شوید.
تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود
افرادی که دچار حمله مغزی شده اند ممکن است بیشتر دچار پسزدگی شوند. احتمال دارد آنها نیاز به کمک برای امور بهداشتی و کارهای روزانه خود پیدا کنند.
راه تشخیص سکته مغزی
هنگامی که شما به بیمارستان میرسید همه چیز خیلی سریع اتفاق میافتد و این در حالی است که تیم اورژانس سعی میکند نوع سکته مغزی شما را تعیین کند. این بدان معنی است که بلافاصله بعد از رسیدن شما یک سی تی اسکن یا تصویربرداری با هدف تشخیص سکته مغزی گرفته خواهد شد.
همچنین پزشکان باید دیگر دلایل احتمالی علایم شما همچون تومور مغزی یا تداخل دارویی را در نظر بگیرند. اقداماتی که برای شما با توجه به تشخیص تیم پزشکی انجام میشود، شامل موارد زیر است:
- معاینه فیزیکی
- آزمایش خون
- سی تی اسکن
- MRI
- سونوگرافی کاروتید
- آنژیوگرام مغزی
- اکو کاردیوگرام
معاینه فیزیکی
پزشک ممکن است یکسری معاینات، که شما نیز با آن آشنایی دارید را انجام دهد. مانند گوش دادن به قلب و ارزیابی فشار خون. همچنین ممکن است یک معاینه عصبی برای شما انجام شود تا میزان اثرگذاری سکته مغزی روی سیستم عصبی را ارزیابی کنند.
آزمایش خون
ممکن است برای شما چندین آزمایش خون انجام شود، از جمله بررسی سرعت لخته شدن خون، بالا یا پایین بودن قند خون و بررسی وجود عفونت.
سی تی اسکن
سی تی اسکن از یکسری پرتوهای ایکس برای ایجاد تصویری با جزئیات از مغز شما استفاده میکند. سی تی اسکن میتواند خونریزی در مغز، سکته مغزی ایسکمیک، تومور یا دیگر وضعیتها را نشان دهد. پزشکان ممکن است یک ماده رنگی را به داخل جریان خون شما تزریق کنند تا عروق خونی گردن و مغز را با جزئیات بیشتری مشاهده کنند (سی تی آنژیوگرافی).
MRI
یک MRI از امواج رادیویی و مغناطیسی پرقدرت برای ایجاد یک نمای دقیق از مغز شما استفاده می کند. MRI می تواند بافت مغزی آسیب دیده در اثر سکته مغزی ایسکمیک و خونریزی مغزی را نشان دهد. پزشک شما ممکن است یک ماده رنگی را به داخل عروق خونی تزریق کند تا شریانها و ورید ها را مشاهده و جریان خون را مشخص کند(MRA یا MRV).
سونوگرافی کاروتید
در این آزمایش امواج صوتی، تصاویری با جزئیات از داخل عروق کاروتید در گردن شما بوجود میآورند. این تصویربرداری ساخته شدن پلاکهای چربی و جریان خون را در عروق کاروتید شما نشان میدهد.
آنژیوگرام مغزی
در این تست که کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، پزشک شما یک لوله نازک و منعطف (کاتتر) را از طریق یک برش کوچک که معمولا در کشاله ران ایجاد میشود، وارد میکند و از طریق شریانهای اصلی به داخل شریان کاروتید یا مهرهای شما هدایت میکند.
سپس پزشک یک ماده رنگی به داخل عروق خونی شما تزریق میکند تا آنها را زیر تصویربرداری پرتو ایکس قابل رویت کند. این روند یک نمای با جزئیات از شریانهای مغز و گردن شما بدست میدهد.
اکوکاردیوگرام
یک اکوکاردیوگرام از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری با جزئیات از قلب شما استفاده می کند. این تصویربرداری می تواند یک منبع از لخته ها را در قلب شما پیدا کند که می تواند از قلب به مغز حرکت کند و باعث ایجاد سکته ی مغزی شود.
سوالات متداول در مورد سکته مغزی
در ادامه سوالاتی که معمولا مبتلایان به سکته مغزی میپرسند را پاسخ میدهیم.
منابع
- Medlineplus.gov
- National Institute of Neurological Disorders
- FamilyDoctor.org
- mayoclinic.org
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)