در این مقاله علت و علائم سکته مغزی را بررسی نموده و به نکاتی که میتواند به افراد کمک کند تا در زمان بحرانی تصمیم درستی را اتخاذ کنند، نگاهی اجمالی شده است. سکته مغزی به دلیل کاهش یا عدم خونرسانی به مغز اتفاق میافتد. مغز اکسیژن لازم را دریافت نمیکند و سلولهای مغزی شروع به مردن میکنند. سکته مغزی یک فوریت پزشکی است و درمان سریع آن بسیار مهم است. اقدامات اولیه میتواند آسیب مغزی و سایر علائم و عوارض را کاهش دهد.
سکته مغزی چیست؟
علت و علائم سکته مغزی در درمان اهمیت زیادی دارد. سکته مغزی زمانی اتفاق میافتد که خونرسانی به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و از دریافت اکسیژن و مواد مغذی در مغز جلوگیری کند. سلولهای مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مردن میکنند. سکته مغزی همچنین تصادف عروقی مغزی، CVA یا “حمله مغزی” نامیده میشود.
سکته مغزی یک فوریت پزشکی است و درمان سریع آن بسیار مهم است. اقدامات اولیه میتواند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهد.
انواع سکته مغزی
با توجه به اینکه علت و علائم سکته مغزی در افراد متفاوت است، اما در مجموع سه نوع سکته مغزی وجود دارد که عبارتند از:
- حمله ایسکمیک گذرا
- ایسکمیک مغزی
- سکته هموراژیک
تخمین زده شده است که ۸۷ درصد سکته های مغزی از نوع ایسکمیک هستند. در ادامه هر کدام از انواع سکته مغزی را بررسی میکنیم.
حمله ایسکمیک گذرا
پزشکان حمله ایسکمیک گذرا (TIA) را هشدار یا سکته مغزی مینامند. هر چیزی که به طور موقت جریان خون در مغز را مسدود کند باعث ایجاد TIA میشود. علائم لخته خون و TIA برای مدت کوتاهی ادامه دارد.
ایسکمیک مغزی
سکته مغزی ایسکمیک زمانی اتفاق میافتد که لخته خون مانع جریان خون به مغز شود. لخته خون غالبا به علت تصلب شرایین که تجمع رسوبات چربی در لایه داخلی رگ است. بخشی از این رسوبات چربی میتواند از بین رفته و جریان خون در مغز را مسدود کند. این مفهوم شبیه به حمله قلبی است، جایی که لخته خون مانع جریان خون در بخشی از قلب میشود.
سکته ایسکمیک میتواند آمبولیک باشد، به این معنی که لخته خون از قسمت دیگری از بدن به مغز منتقل میشود. تخمین زده میشود که ۱۵ درصد از سکتههای آمبولی به علت بیماری به نام فیبریلاسیون دهلیزی است، جایی که قلب به طور نامنظمی میزند.
برخلاف TIA، لخته خونی که باعث سکته مغزی ایسکمیک میشود بدون درمان از بین نمیرود.
سکته هموراژیک
وقتی رگ خونی مغز پاره میشود و خون را به بافتهای اطراف میریزد، سکته خونریزی دهنده ایجاد میشود. سه نوع سکته مغزی خونریزی دهنده وجود دارد، که عبارتند از:
- آنوریسم
- ناهنجاری شریانی
- فشار خون بالا
آنوریسم
نوع اول سکته هموراژیک، آنوریسم است که باعث بالون شدن بخشی از رگ خونی به سمت خارج و گاهی پارگی آن میشود.
ناهنجاری شریانی
دیگری ناهنجاری شریانی است که رگهای خونی غیرطبیعی تشکیل شده را درگیر میکند. اگر چنین رگ خونی پاره شود، میتواند باعث سکته مغزی خونریزی دهنده شود.
فشار خون بالا
در آخر، فشار خون بسیار بالا میتواند باعث ضعیف شدن رگهای خونی کوچک در مغز شود و همچنین منجر به خونریزی در مغز شود.
سکته مغزی خفیف خطرناک است؟
تقریبا یک سوم افرادی که TIA را تجربه میکنند، طی یک سال دچار سکته مغزی ایسکمیک کامل میشوند. دریافت درمان، احتمال وقوع این امر را کاهش میدهد. درمانهای TIA شامل مصرف داروهایی است که به جلوگیری از سکتههای مغزی در آینده کمک میکند. این داروها شامل آنتی پلاکت و ضد انعقاد خون هستند.
ضد پلاکت احتمال چسبندگی اجزای خون به نام پلاکت را کاهش داده و مانع ایجاد لخته میشود. آسپرین و کلوپیدوگرل (پلاویکس) داروهای ضد پلاکت هستند. داروهای ضد انعقاد داروهایی هستند که تجمع پروتئینهای لخته کننده خون را کاهش میدهند. چندین نوع مختلف از این داروها وجود دارد، از جمله وارفارین (کومادین) و دابیگاتران (پراداکسا).
پزشک همچنین ممکن است جراحی را به نام آندارترکتومی کاروتید توصیه کند. این باعث رفع تجمع پلاک در شریان کاروتید گردن بیمار میشود که دلیل اصلی سکته مغزی است.
علت سکته مغزی
علت سکته مغزی در افراد متفاوت است و برخی شرایط را که احتمال سکته مغزی را بیشتر میکند میتوان تغییر و یا درمان کرد. اما مواردی نیز وجود دارند که فرد را در معرض خطر قرار میدهد و قابل تغییر نیستند. عواملی مانند:
- فشارخون بالا
- تنباکو و سیگار کشیدن
- بیماری قلبی
- دیابت
- اضافه وزن
- داروها
- سن
- جنسیت
- نژاد
فشار خون بالا و سکته مغزی
فشار خون بالا یکی از بزرگترین علت سکتههای مغزی است. اگر فشار خون به طور معمول ۱۴۰/۹۰ یا بالاتر باشد، پزشک در مورد روشهای درمانی با بیمار صحبت خواهد کرد.
سیگار کشیدن
نیکوتین باعث بالا رفتن فشار خون میشود. دود سیگار باعث تجمع چربی در شریان اصلی گردن میشود. همچنین باعث افزایش غلظت خون و احتمال لخته شدن آن میشود.
بیماری قلبی
بیماری قلبی که میتواند منجر به سکته مغزی شود شامل دریچههای معیوب قلب و همچنین فیبریلاسیون دهلیزی یا ضربان قلب نامنظم است که باعث یک چهارم سکتههای مغزی به خصوص در افراد بسیار سالخورده میشود.
دیابت
افراد مبتلا به دیابت غالبا فشار خون بالا دارند و به احتمال زیاد اضافه وزن دارند که هر دو احتمال سکته را افزایش میدهند. دیابت به رگهای خونی آسیب میرساند که احتمال سکته را بیشتر میکند. اگر سطح قند خون بیمار بالا باشد و سکته کند، آسیب وارد شده به مغز بیشتر است.
اضافه وزن
در صورت اضافه وزن ممکن است احتمال سکته مغزی افزایش یابد.
داروهایی که باعث سکته مغزی میشود
برخی از داروها میتوانند احتمال سکته مغزی بیمار را افزایش دهند. به عنوان مثال، داروهای رقیق کننده خون، که پزشکان برای جلوگیری از لخته شدن خون پیشنهاد میکنند. گاهی اوقات ممکن است احتمال سکته مغزی خونریزی دهنده را بیشتر کند.
هورمون درمانی را که برای علائم یائسگی مانند گرگرفتگی استفاده میشود، با خطر بیشتر سکته مغزی مرتبط است. همچنین استروژن با دوز پایین در قرصهای جلوگیری از بارداری نیز ممکن است باعث افزایش احتمال سکته مغزی شود.
سن
هر کسی ممکن است سکته کند، حتی نوزادان در رحم! به طور کلی، با افزایش سن احتمال سکته مغزی افزایش مییابد. این احتمال پس از ۵۵ سالگی هر دهه دو برابر میشود.
جنسیت
احتمال سکته مغزی در خانمها کمی کمتر از مردان همسن است.
نژاد
نژادهایی که شریانهای باریکتری دارند مانند مردم مدیترانه، خاورمیانه و آسیا به احتمال بیشتری با سکته مغزی روبه رو هستند.
علائم سکته مغزی چیست؟
علائم سکته مغزی به این بستگی دارد که عملکرد کدام ناحیه مغز به دلیل از دست دادن خونرسانی متوقف شده است. اغلب، بیمار ممکن است علائم متعددی از جمله موارد زیر را نشان دهد:
- تغییر حاد در سطح هوشیاری یا گیجی
- شروع حاد ضعف یا فلج نیمی یا بخشی از بدن
- بیحسی یک نیمه یا بخشی از بدن
- کاهش بینایی جزئی
- دید دوتایی
- سختی در گفتار یا درک گفتار
- سختی در تعادل و سرگیجه
علائم سکته مغزی ایسکمیک و خونریزی دهنده ممکن است یکسان باشد، اما بیماران مبتلا به سکته مغزی خونریزی دهنده ممکن است بیشتر از سردرد و استفراغ شکایت داشته باشند.
اصطلاح پزشکی fast در سکته مغزی
یادآوری نام اختصاری “FAST” به افراد کمک میکند تا رایج ترین علائم سکته را تشخیص دهند.
F (Face) به معنای صورت است. آیا یک طرف صورت افتاده است؟ اگر متوجه افتادگی یا لبخند ناهموار بر روی صورت فرد شدهاید، این یک هشدار است.
A (Arm) به معنی بازو است. بیحسی یا ضعف بازوها میتواند یک علامت هشدار دهنده باشد. اگر مطمئن نیستید میتوانید از فرد بخواهید که دستهایش را بالا بکشد. اگر بازو پایین بیاید یا ثابت نباشد، این یک علامت هشدار دهنده است.
S (Speech) نشاندهنده گفتار است. آیا گفتار غیرطبیعی است؟ برای مشکل گفتاری از شخص بخواهید چیزی را تکرار کند. تکلم گنگ میتواند نشان دهنده سکته مغزی فرد باشد.
(time) T زمان را یادآوری میکند. اگر کسی نشانه سکته مغزی را تجربه میکند، وقت آن است که سریع عمل کنید.
سکته مغزی و مرگ
موضوعی که معمولا مبتلایان و خانواده ایشان را نگران میکند، ارتباط سکته مغزی و مرگ است. در حالی که سکته مغزی علت اصلی مرگ است، اما همیشه سکته مغزی منجر به مرگ نمیشود.
در سال ۲۰۱۸، از هر ۶ مرگ و میر ناشی از بیماریهای قلبی عروقی، یک مورد به دلیل سکته مغزی بوده است. سکته مغزی در حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد کشنده است و در میان بازماندگان، میتواند باعث ایجاد تعداد زیادی معلولیت از جمله از دست دادن تحرک، اختلال در گفتار و مشکلات شناختی شود.
این که فرد تا چه اندازه و چگونه تحت تاثیر سکته مغزی قرار گیرد، به محل وقوع سکته مغزی، شدت آن و سرعت درمان بستگی دارد.
مغز به تامین مداوم خون و اکسیژن نیاز دارد. وقتی جریان خون قطع شود، سلولهای مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مردن میکنند. وقتی سلول های مغز میمیرند، عملکرد مغز نیز از بین میرود.
مرگ زمانی اتفاق میافتد که مغز برای مدت طولانی از اکسیژن و خون محروم شود. درمان زودهنگام احتمال زنده ماندن در سکته مغزی را افزایش میدهد و میتواند منجر به معلولیت کم یا حتی بدون معلولیت شود.
سکته مغزی خفیف یا خاموش
بیمار میتواند یک سکته مغزی خفیف یا خاموش یا بیصدا داشته باشد، یا از آن کاملا بیاطلاع باشد.
علائم سکته مغزی خاموش
وقتی به سکته مغزی فکر میکنیم، غالبا به علائمی مانند اختلال گفتار، بیحسی یا از دست دادن حرکت در صورت یا بدن میافتیم. اما سکتههای خاموش علائمی این چنین را نشان نمیدهد.
در حقیقت، سکته مغزی خاموش هیچ علامتی ندارد. این به این دلیل است که سکته خاموش، خون رسانی به بخشی از مغز را که هیچ عملکرد قابل مشاهدهای مانند گفتار یا حرکت را کنترل نمیکند، مختل میکند.
تشخیص سکته مغزی خفیف
سکته خاموش قابل تشخیص است. روشی که اکثر مردم متوجه سکته خاموش میشوند، این است که برای بیماری دیگری (مانند سردرد) MRI یا CT اسکن میکنند و پزشکان متوجه میشوند مناطق کوچکی از مغز آسیب دیده است.
آیا این بدان معنی است که خطر کمتری دارند؟ خیر. فقط به این دلیل که بیمار نمیداند سکته خاموش رخ داده به معنای ناچیز بودن آسیب نیست. علائم قابل توجهی وجود ندارد اما آسیب دائمی است و اثرات آن میتواند تجمعی باشد.
طبق انجمن سکته مغزی آمریکا، سکتههای خاموش نیز خطر ابتلا به سکته علامتی (حمله ایسکمیک گذرا، ایسکمیک مغزی، سکته هموراژیک) در آینده را افزایش میدهد. اخیرا محققان تایید کردهاند که سکتههای خاموش متعدد بیمار را در معرض خطر زوال عقل عروقی قرار میدهد.
اگر بیمار سی تی اسکن مغزی یا MRI داشته باشد، تصویر لکههای سفید یا ضایعاتی را نشان میدهد که سلولهای مغز از کار افتاده است. به این ترتیب پزشکان خواهند فهمید که بیمار سکته خاموش داشته است. علائم دیگر به قدری ظریف هستند که اغلب با علائم پیری اشتباه میشوند، مانند:
- مشکلات تعادل
- سقوط مکرر
- نشت ادرار
- تغییر در خلق و خوی
داروهای سکته مغزی
با توجه به نوع سکته مغزی و علت و علائم آن داروهایی را تجویز می کنند. داروهایی که برای درمان سکته مغزی استفاده میشوند معمولا تاثیرات متفاوتی خواهند داشت.
برخی از داروهای سکته مغزی در واقع لختههای خون موجود را از بین میبرند. برخی دیگر از تشکیل لختههای خونی در عروق جلوگیری میکنند. برخی از آنها برای تنظیم فشار خون و سطح کلسترول برای جلوگیری از انسداد جریان خون کار میکنند.
دارویی که پزشک تجویز میکند به نوع سکته مغزی و علت آن بستگی دارد. همچنین میتوان از انواع دارو سکته مغزی برای جلوگیری از سکته دوم در افرادی که قبلا دچار شدهاند، استفاده کرد.
داروهای ضد انعقاد خون
داروهای ضد انعقاد داروهایی هستند که باعث میشوند خون به راحتی لخته نشود. از داروهای ضد انعقاد خون برای جلوگیری از سکته مغزی ایسکمیک (شایع ترین نوع سکته مغزی) استفاده میشود.
داروی ضد انعقاد وارفارین (Coumadin،Jantoven)
برای جلوگیری از تشکیل لخته خون یا جلوگیری از بزرگتر شدن لختههای موجود استفاده میشود. اغلب برای افرادی که دریچه قلب مصنوعی دارند یا ضربان قلب نامنظمی دارند یا افرادی که دچار حمله قلبی یا سکته مغزی شدهاند تجویز میشود.
داروهای ضد پلاکت
برای جلوگیری از لخته شدن خون میتوان از ضد پلاکتهایی مانند کلوپیدوگرل (پلاویکس) استفاده کرد. آسپرین ضد پلاکت با خطر خونریزی زیادی همراه است. به همین دلیل، آسپیرین درمانی همیشه بهترین گزینه برای افرادی که سابقه بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک ندارند نیست.
Tissue plasminogen activator (tPA)
فعال کننده بافت پلاسمینوژن تنها داروی سکته مغزی است که در واقع لخته خون را از بین میبرد. به عنوان یک درمان اضطراری معمول در هنگام سکته مغزی استفاده میشود.
برای این روش درمانی، tPA به داخل ورید تزریق میشود تا بتواند سریعا به لخته خون برسد. tPA برای همه استفاده نمیشود. به افرادی که در معرض خطر خونریزی مغز هستند tPA داده نمیشود.
استاتین ها
استاتینها به کاهش سطح کلسترول بالا کمک میکنند. وقتی سطح کلسترول خیلی بالا باشد، کلسترول میتواند در امتداد دیواره رگها جمع شود. به این اتفاق تجمع پلاک گفته میشود. این داروها به کاهش خطر ایجاد پلاک کمک میکند و از تشنج و حمله قلبی ناشی از گرفتگی عروق جلوگیری میکند.
استاتینهای مورد استفاده عبارتند از:
- آتورواستاتین (لیپیتور)
- فلوواستاتین (لسکول)
- لوواستاتین (آلتوپروف)
- پیتاواستاتین (لیوالو)
- پراواستاتین (پراواچول)
- روزوواستاتین (کرستور)
- سیمواستاتین (Zocor)
داروهای فشار خون
همچنین ممکن است پزشک برای کاهش فشار خون داروهایی را برای بیمار تجویز کند. فشار خون بالا میتواند نقش اصلی در سکته مغزی داشته باشد. میتواند به شکسته شدن تکههای پلاک کمک کند، که میتواند منجر به تشکیل لخته خون شود.
داروهای فشارخون که برای این نوع درمان استفاده میشوند عبارتند از:
- مهارکنندههای آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE)
- مسدود کنندههای بتا
- مسدود کنندههای کانال کلسیم
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)