آسیب های نخاعی به آسیب نخاع ناشی از ضربه (مثلا تصادف اتومبیل) یا بیماری (مانند سرطان) اشاره دارد. علائم آسیب نخاعی به شدت آسیب و محل آن بر روی نخاع بستگی دارد. علائم ممکن است شامل از دست دادن جزئی یا کامل عملکرد حسی یا کنترل حرکتی بازوها، پاها و یا بدن باشد. شدیدترین آسیب نخاعی بر سیستمهایی تاثیر میگذارد که کنترل روده یا مثانه، تنفس، ضربان قلب و فشار خون را تنظیم میکنند.
نخاع چیست؟
نخاع یکی از مهمترین و حساسترین ارگانهای سیستم عصبی بدن آدمی میباشد که مسئولیت ارسال پیام از مغز به تمام قسمتهای بدن را بر عهده دارد. همچنین پیامهایی را نیز از بدن به مغز ارسال میکند. به دلیل همین پیامهایی که از طریق نخاع بین مغز و اندامها رد و بدل میشود، میتوانیم درد را درک کنیم و اندام خود را حرکت بدهیم.
نخاع از طناب نخاعی تشکیل شده است. طناب نخاعی، دستهای از اعصاب و بافتهایی هستند که مهرههای ستون فقرات نیز جز آن محسوب میگردد و از آن محافظت میکند. مهرهها استخوانهایی هستند که روی هم قرار گرفتهاند و ستون فقرات را به وجود میآورند. ستون فقرات عصبهای زیادی دارد و از کف مغز به سمت پایین امتداد مییابد و در نهایت به باسن ختم میشود.
آسیب نخاعی چیست؟
در آسیب نخاعی به نخاع آسیب وارد میشود. آسیب نخاعی یکی از جدیترین انواع آسیبهای ناشی از ضربه یا تصادف محسوب میشود و به احتمال زیاد تاثیر پایدار و قابل توجهی روی بیشتر جنبههای زندگی روزمرهی فرد آسیب دیده خواهد گذاشت.
اگر چنانچه نخاع دچار آسیب شود، ممکن است برخی از پیامهای عصبی یا همهی این پیامها نتوانند بواسطهی آن ارسال شوند. درنتیجه حس و حرکت مناطق پایینتر از محل آسیب به طور ناکامل و یا کامل از دست میرود.
انواع آسیب های نخاعی
آسیبهای نخاعی اغلب ناشی از وارد آمدن ضربه به سر یا کمر هستند و راههای مختلفی برای بروز آسیب و همچنین انواع گوناگونی از آسیب نخاعی وجود دارد. البته به صورت کلی، آسیبهای نخاعی را میتوان در دو دستهی بزرگ جا داد:
آسیب نخاعی کامل
آسیب نخاعی کامل سبب بروز ناتوانی دائمی به ناحیهی آسیب دیدهی نخاع میشود. ناتوانی یا فلج پاها و یا چهار اندام (دستها و پاها) در نتیجهی بروز آسیبهای کامل نخاعی است.
آسیب نخاعی ناقص
آسیب نخاعی ناقص در واقع به آسیب جزئی در ناحیهی نخاع اشاره دارد. توانایی حرکت کردن و میزان حس، بستگی به شدت آسیب و ناحیهای از ستون فقرات دارد که آسیب دیده است.
سطوح آسیب های نخاعی
آسیب نخاعی در سطوح مختلفی میتواند ایجاد شود. انواع آن عبارتند از:
- آسیب نخاعی گردن
- آسیب نخاعی قفسه سینه
- آسیب نخاعی کمر
- آسیب نخاعی خاجی
آسیب نخاعی گردن
آسیب نخاعی گردن نواحی سر، گردن و بالای شانهها را تحت تاثیر خود قرار میدهد. این سطح از آسیب نخاعی شدیدترین سطح آسیب نخاعی محسوب میشود.
آسیب نخاعی قفسه سینه
آسیب نخاعی قفسه سینه روی عضلات بالا و میان قفسه سینه، پشت و شکم تاثیر میگذارد. معمولا بازو و دست با این سطح از آسیب نخاعی آسیب نمیبینند و عملکرد طبیعی خود را دارند.
آسیب نخاعی کمر
آسیب نخاعی کمر روی نواحی پاها و باسن تاثیر میگذارد. افرادی که دچار این سطح از آسیب نخاعی شدهاند، ممکن است برای راه رفتن به وسیلههایی مانند ویلچر یا اسپلینتهایی مخصوص نیاز داشته باشند.
آسیب نخاعی خاجی
آسیب نخاعی خاجی روی نواحی باسن، لگن و پشت ران اثر میگذارد. افرادی که دچار این سطح از آسیب نخاعی شدهاند، به احتمال زیاد میتوانند راه بروند.
دلایل شایع بروز آسیب های نخاعی
شایعترین دلایل بروز آسیبهای نخاعی میتواند شامل:
- تصادفات با وسایل نقلیه موتوری
قطعا تصادفات با خودرو و موتورسیکلت، عامل اصلی بروز آسیبهای نخاعی هستند که تقریبا نیمی از آسیبهای نخاعی را هر ساله به خود اختصاص میدهند.
- سقوط
آسیبهای نخاعی در افراد بالای ۶۵ سال، در اغلب موارد، به سبب زمین خوردن یا سقوط از ارتفاع (هرچند ارتفاع کم) ایجاد میشود.
- درگیریهای خشونت آمیز
حدود دوازده درصد از آسیبهای نخاعی به سبب برخوردهای خشونت آمیزی است که معمولا ناشی از جراحات ناشی از اصابت گلوله در تعقیب و گریزهای پلیس میباشد؛ البته زخمی شدن با چاقو نیز جز همین عوامل خشونت آمیز است.
- آسیبهای ورزشی و تفریحی
برخی فعالیتهای ورزشی و تفریحی مانند ورزشهای ضربهای، غواصی در آبهای کم عمق و اسکی سبب بروز حدود ده درصد از آسیبهای نخاعی میشوند.
- برخی بیماریها
برخی از بیماریها مانند آرتریت (التهابهای تاندونی و مفصلی)، سرطان، پوکی استخوان و التهاب طناب نخاعی نیز میتواند سبب بروز آسیب نخاعی شود.
تشخیص آسیب های نخاعی
پزشک میتواند با معاینه کردن، آزمایش عملکرد حسی و حرکتی و همچنین با پرسیدن برخی سوالات کلیدی در خصوص کم و کیف تصادف، تشخیص آسیب نخاعی را تایید و یا رد کند.
اما اگر فرد آسیب دیده از گردن درد شکایت داشته باشد، کاملا بیدار نباشد و یا علائم واضحی از ضعف یا آسیب عصبی داشته باشد، ممکن است نیازمند آزمایشهای تشخیصی اورژانسی باشد. این آزمایشهای تشخیصی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس
اشعه ایکس میتواند مشکلات و اختلالات مهرهای (ستون نخاعی)، تومورها، شکستگیها یا تغییرات پیشروندهی عصبی در ستون فقرات را نشان دهد. - سی تی اسکن
سی تی اسکن میتواند تصاویر واضحتری از ناهنجاریهای مشاهده شده در اشعه ایکس را ارائه دهد. این اسکن از رایانه برای ایجاد یک سری تصاویر مقطعی استفاده میکند که میتواند شکستگی استخوان، دیسک و مشکلات دیگر را مشخص نماید و به تشخیص دقیقتر مشکل بیمار، به پزشک کمک نماید. - ام آر آی
ام آر آی، از یک میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر کامپیوتری استفاده میکند. این آزمایش برای بررسی نخاع و شناسایی اختلالاتی مانند بیرون زدگی دیسک، لخته خون یا سایر تودههایی که ممکن است طناب نخاعی را فشرده سازد، مفید است.
درمان آسیب نخاعی
متاسفانه هنوز هیچ راهی برای درمان آسیب نخاعی وجود ندارد. اما محققان به طور مستمر بر روی درمانهایی جدید از جمله پروتزها (جایگزینهایی برای حفظ ظاهر و عملکرد عضو قطع شده) و داروها کار میکنند که ممکن است سبب بازسازی سلولهای عصبی یا بهبود عملکرد اعصاب باقیماندهی پس از آسیب نخاعی شود.
امروزه درمان آسیب نخاعی بیشتر بر توانمندسازی افراد مبتلا به ضایعه نخاعی برای بازگشت به زندگی فعال و مشارکت اجتماعی تمرکز دارد. اگر فردی به آسیب نخاعی دچار شود، ابتدا برای درمان، معمولا در بخش مراقبتهای ویژه بستری خواهد شد. در موارد حساس و حیاتی ممکن است به یک مرکز تخصصی نگهداری و درمان آسیبهای مرتبط با ستون فقرات منتقل شوند که دارای تیمی تخصصی و مجهز از جراحان ارتوپدی، جراحان مغز و اعصاب، متخصصان پزشکی نخاعی، روانشناسان، پرستاران، کاردرمانگران و مددکاران اجتماعی متخصص در زمینهی آسیبهای نخاعی هستند. برخی از روشهای درمانی مورد استفاده در آسیب نخاعی شامل:
- داروها
داروی متیل پردنیزولون که تزریق میشود، در گذشته به عنوان یک گزینهی درمانی برای آسیب نخاعی حاد مورد استفاده قرار میگرفته است. اما تحقیقات اخیر نشان داده است که این دارو یک سری عوارض جانبی، مانند لخته شدن خون و ابتلای به ذاتالریه دارد که سبب میشود معایب استفاده از این دارو، بیشتر از فواید آن باشد. به همین دلیل است که دیگر پزشکان، داروی متیل پردنیزولون را برای استفادهی معمول پس از بروز آسیب نخاعی توصیه نمیکنند. - بی حرکتی
ممکن است بیمار برای تثبیت شدن یا هم تراز شدن ستون فقرات خود به کشش عضلانی نیاز داشته باشد. این کار را میتوان با استفاده از گردن بندهای طبی نرم و یا بریسهای مخصوص انجام داد. - عمل جراحی
اغلب از روش جراحی برای برداشتن قطعات استخوانی، اجسام خارجی، بیرون زدگی دیسک یا مهرههای شکسته که به نظر میرسد ستون فقرات را فشرده میسازند، ضروری است. همچنین ممکن است برای ثباتدهی به ستون فقرات جهت جلوگیری از بروز درد یا بروز بدشکلیهایی در آینده، به جراحی نیاز باشد. - درمان های تجربی
دانشمندان در تلاش هستند تا راههایی برای توقف مرگ سلولی، کنترل التهاب و ترویج بازسازی عصبی بیابند. نمونهای از این راهها شامل کاهش قابل توجه دمای بدن به مدت ۲۴ تا ۴۸ ساعت میباشد که ممکن است به جلوگیری از التهابهای مضر کمک نماید. البته پزشکان و محققان در این زمینه، هنوز هم به مطالعات بیشتری نیاز دارند. - توانبخشی آسیب های نخاعی
توانبخشی آسیب های نخاعی
زمانی که بیمار دچار آسیب نخاعی در مراحل اولیهی بهبودی قرار دارد، اعضای تیم توانبخشی (کاردرمانگر، فیزیوتراپیست، ارتوپدفنی و… ) شروع به کار با وی خواهند کرد. البته این تیم توانبخشی علاوه بر تخصصهای گفته شده، ممکن است شامل پرستار توانبخشی، روانشناس توانبخشی، مددکار اجتماعی، متخصص تغذیه و پزشک متخصص نورولوژی و متخصص در زمینه آسیبهای نخاعی باشد.
در طول مراحل اولیهی توانبخشی مغز و اعصاب، کاردرمانگران و فیزیوتراپیستها معمولا روی حفظ و تقویت عملکرد عضلات، رشد مجدد مهارتهای حرکتی ظریف و یادگیری راههای سازگاری در طول انجام فعالیتهای روزمرهی زندگی تاکید میکنند.
به فرد دچار آسیب نخاعی و همچنین مراقبان وی، در خصوص اثرات ضایعه نخاعی و نحوه ی پیشگیری از عوارض احتمالی آموزشهای لازم داده میشود و در خصوص بازگشت به روال سابق زندگی و افزایش کیفیت زندگی و استقلال، توصیههایی به آن ها داده میشود.
برای کسب استقلال در انجام امور روزمره و رسیدن به مشارکتهای اجتماعی سابق تا حد امکان، اعضای تیم توانبخشی، مهارتهای جدید متناسب با شرایط بیمار به وی آموزش میدهند و از تجهیزات و فناوریهایی استفاده خواهند کرد که میتوانند به بیمار کمک کنند تا حد امکان به صورت مستقل زندگی نماید. به این ترتیب، کم کم بیمار تشویق میشود که پرداختن به سرگرمیهای مورد علاقه خود را مجددا از سر بگیرید، در فعالیتهای اجتماعی خود شرکت کند و بتواند مجددا به مدرسه یا محل کار خود بازگردد. توجه به این نکته ضروری است که داشتن مشارکت اجتماعی، به مراتب میتواند تاثیرات مثبت زیادی روی بیمار آسیب نخاعی بگذارد و او را به زندگی و آینده امیدوار سازد.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)