فتق دیسک در ستون فقرات حالتی است که طی آن هسته مرکزی دیسک از فضای بین مهرهای جابهجا میشود. فتق دیسک میتواند در هر قسمت از ستون فقرات ایجاد شود. درد آن اغلب سوزاننده است و ممکن است به اندام تحتانی کشیده شود. در موارد شدیدتر، میتواند با ضعف یا تغییرات حسی همراه باشد. اغلب می توانید فتق دیسک را با استراحت، مسکنها و فیزیوتراپی تسکین دهید. اما اگر علائم شما پس از چند ماه بهتر نشد، درمانهای دیگری ممکن است پیشنهاد گردد.
فتق دیسک
فتق دیسک یک آسیب به ستون فقرات است. استخوانها(مهرهها) که ستون فقرات را در پشت شما تشکیل میدهند از پایه جمجمه تا دنبالچه کشیده شدهاند. توسط دیسکهای کوچک و اسفنجی محافظت میشوند. هنگامیکه این دیسکها سالم هستند، به عنوان ضربهگیر برای ستون فقرات عمل میکنند و ستون فقرات را انعطافپذیر نگه میدارند. دیسکها این امکان را میدهند که به راحتی خم شوید و حرکت کنید. اما هنگامیکه دیسک آسیب میبیند، ممکن است برآمدگی کند یا باز شود که به این حالت فتق دیسک میگویند.
فتق دیسک یکی از اختلالات شایع است که باعث ایجاد کمردرد و یا درد پا در بزرگسالان میشود و در هر قسمت از ستون فقرات میتواند ایجاد شود. اما بیشتر فتق دیسکها بر قسمت پایین کمر تاثیر میگذارد. برخی از آنها در گردن و به ندرت در قسمت فوقانی پشت(قفسه سینه) اتفاق میافتد.
بیماران مبتلا اغلب یک رویداد تحریک آمیز را که باعث درد آنها شده است، به خاطر میآورند. درد اغلب سوزاننده و ممکن است به اندامهای تحتانی کشیده شود. در موارد شدیدتر، میتواند با ضعف یا تغییرات حسی همراه باشد. بسته به موقعیت آسیب، میتواند منجر به درد، بیحسی یا ضعف در بازو یا پا شود. در بعضی موارد ممکن است عصب یا نخاع را فشرده کند و باعث درد یا اختلال عملکرد نخاع شود، که به آن میلوپاتی میگویند. در موارد شدیدتر، میتواند با ضعف یا تغییرات حسی همراه باشد.
علت فتق دیسک
دیسکها دارای مراکز نرم و ژل مانند و لایه بیرونی محکمتری مانند دونات ژلهای هستند. با گذشت زمان، لایه بیرونی ضعیف شده و میتواند ترک بخورد. فتق دیسک زمانی اتفاق میافتد که ماده «ژلهای» داخلی از شکاف عبور کند. مواد نشتشده ممکن است روی اعصاب نخاعی مجاور فشار بیاورند. عوامل متعددی میتوانند در پارگی دیسک نقش داشته باشند، از جمله:
- افزایش سن
- وزن بیش از حد
- حرکات تکراری
- فشار ناگهانی ناشی از بلند کردن یا پیچاندن نامناسب
تحلیل رفتن دیسک هم در بیماری دژنراتیو دیسک و هم در پیری رخ میدهد. شایعترین علت آن، روند تخریب دیسک با افزایش سن است که هسته پالپوس دهیدراته شده و ضعیف میشود و ممکن است منجر به فتق دیسک پیشرونده شود. همچنین میتواند در اثر ساییدگی و پارگی عمومی، مانند تمرینات وزنهبرداری، نشستن یا چمباتمه زدن مداوم، رانندگی یا سبک زندگی بیتحرک باشد. فتق همچنین میتواند در اثر برداشتن وسایل سنگین ایجاد شود. یکی از علل شایع ضربه است. ورزشکاران حرفهای، به ویژه ورزشهایی مانند راگبی، هاکی روی یخ و کشتی رایج است. در ورزش، فتق اغلب در اثر ضربههای ناگهانی کمر، یا حرکات ناگهانی خم شدن یا پیچش کمر ایجاد میشود. دلایل دیگر میتواند اختلالات بافت همبند و اختلالات مادرزادی باشد.
علائم و نشانه های فتق دیسک
علائم و نشانههای فتق دیسک معمولا بدون هیچ دلیل مشخصی شروع میشود یا ممکن است زمانی اتفاق بیفتند که شخصی چیز سنگینی را بلند کند یا کمر را ناگهانی بپیچاند. حرکاتی که فشار بیشتری بر دیسکها وارد میکند. بیشتر دیسکهای فتق شده در ناحیه کمر ایجاد میشوند، اگرچه ممکن است در گردن نیز ایجاد شوند. علائم و نشانهها به محل قرارگیری دیسک و فشار دیسک بر روی عصب بستگی دارد. به طور معمول، علائم فقط در یک طرف بدن تجربه میشوند. برخی علائم شامل:
- درد: شدت درد میتواند از کم یا بدون درد تا درد شدید و بیامان گردن یا کمردرد باشد که به مناطقی منتقل میشود که توسط ریشههای عصبی تحریک شدهاند. اغلب بلافاصله تشخیص داده نمیشود، زیرا بیماران با درد تعریف نشده در ران، زانو یا پا مواجه میشوند. اگر در پایین کمر باشد، بیمار معمولا بیشترین درد را در باسن، ران و ساق پا احساس خواهد کرد. این درد ممکن است هنگام سرفه، عطسه یا حرکت در موقعیتهای خاص به بازو یا پا شلیک کند. درد اغلب به صورت تیز یا سوزاننده توصیف میشود.
- تغییرات حسی: بیحسی، سوزن سوزن شدن، پارستزی
- تغییرات حرکتی و ضعف عضلانی: عضلاتی که توسط اعصاب آسیبدیده کار میکنند ضعیف میشوند. این میتواند باعث لنگش بیمار شود، یا بر توانایی او در بلند کردن یا نگه داشتن وسایل تاثیر بگذارد.
- بیاختیاری روده یا مثانه
- اختلال در عملکرد جنسی
- بی حسی و سوزن سوزن شدن
- اسپاسم عضله
- انحراف تنه یا ستون فقرات
چه کسانی دچار فتق دیسک می شوند؟
فتق دیسک در افراد ۳۰ تا ۵۰ ساله بیشتر دیده میشود. این مشکل مردان را دو برابر زنان تحت تاثیر قرار میدهد و در کودکان به ندرت اتفاق میافتد و بیشتر در بزرگسالان جوان و میانسال دیده میشود که در ۹۵٪ موارد، دیسکهای L4-L5 و L5-S1 تحت تاثیر قرار میگیرند. فتق دیسک کمر ۱۵ برابر بیشتر از فتق دیسک گردنی اتفاق میافتد. فتق دیسک گردنی بیشتر در ۸٪ موارد و بیشتر اوقات در سطح C5-C6 و C6-C7 تحت تاثیر قرار میگیرد. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- نشستن طولانی مدت در یک حالت
- اضافه وزن داشتن
- بلند کردن اجسام سنگین
- حرکات چرخشی یا پیچشی مکرر برای کار، ورزش یا سرگرمی
- سیگار کشیدن
- مشاغل سنگین و یا دارای توالی مکرر: افرادی که مشاغل سختی دارند بیشتر در معرض مشکلات کمر هستند. بلند کردن، کشیدن، فشار دادن، خم شدن به پهلو و چرخاندن مکرر نیز میتواند خطر ابتلا را افزایش دهد.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بیمار دارای یکی از موارد زیر است باید به صورت فوری برای درمان اقدام کند:
- علائمی که در حال بدتر شدن هستند مثل درد، بیحسی یا ضعف میتواند تا حدی افزایش یابد که فعالیتهای روزمره بیمار را مختل کند.
- اختلال عملکرد مثانه یا روده
- از دست دادن حس محدود به ناحیه باسن، پرینه و سطوح داخلی ران
پیشگیری از فتق دیسک
برای کمک به پیشگیری از فتق دیسک موارد زیر را انجام دهید:
- ورزش: تقویت عضلات تنه باعث ثبات و حمایت از ستون فقرات میشود.
- حفظ پاسچر صحیح: این امر باعث کاهش فشار بر روی ستون فقرات و دیسکهای بین ستون فقرات میشود. کمر باید صاف نگه داشته شود، مخصوصا هنگام نشستن طولانی مدت، اشیا سنگین به درستی بلند شده و این کار باید از طریق زانوها انجام شود.
- حفظ وزن ایده ال: اضافه وزن فشار بیشتری به ستون فقرات و دیسک وارد میکند و باعث میشود آنها بیشتر در معرض فتق قرار گیرند.
- ترک سیگار: استفاده از هرگونه محصولات دخانیات خودداری شود.
تشخیص فتق دیسک
بهترین راه برای تشخیص فتق دیسک مراجعه به پزشک است. آنها احتمالا معاینه فیزیکی را برای یافتن منبع درد شما انجام میدهند. پزشک کمر شما را از نظر نقاط دردناک بررسی میکند. ممکن است از شما بخواهند که به پشت دراز بکشید و پاهای خود را به روش خاصی بلند یا حرکت دهید. آنها همچنین ممکن است رفلکسهای شما در زانو و مچ پا، قدرت پای شما
چگونه روی پاشنه و انگشتان پا راه می روید، اینکه آیا میتوانید لمسهای سبک یا ارتعاشات را احساس کنید را بررسی میکنند.
اگر پزشک بخواهد سایر منابع درد یا اعصاب خاصی را که درگیر شدهاند را مشخص کند، ممکن است آزمایشات بیشتری انجام دهد، از جمله:
- اشعه ایکس
- میلوگرام
- سی تی اسکن
- ام آر آی
- الکترومیوگرافی (EMG)
درمان فتق دیسک
درمان فتق دیسک اغلب میتواند در خانه و با رعایت نکاتی بهبود یابد. علائم فتق دیسک معمولا در عرض چند هفته یا چند ماه بهبود مییابد. برای کمک به بهبودی:
- اگر درد شدید دارید استراحت کنید. در غیر این صورت فعال بمانید. ماندن در رختخواب برای بیش از ۱ یا ۲ روز میتواند ماهیچههای شما را ضعیف کرده و مشکل را بدتر کند. پیادهروی و سایر فعالیتهای سبک ممکن است کمک کند.
- سعی کنید هر ۲ یا ۳ ساعت به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه از یک پد حرارتی در دمای کم یا متوسط استفاده کنید. همچنین میتوانید هر ۲ تا ۳ ساعت یک کیسه یخ را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه امتحان کنید.
- تمریناتی را که پزشک یا فیزیوتراپ شما پیشنهاد میکند انجام دهید. اینها به قوی نگه داشتن ماهیچههای کمر و جلوگیری از آسیبهای دیگر کمک میکنند.
- از پزشک خود در مورد دارو برای درمان علائم خود بپرسید. دارو فتق دیسک را درمان نمیکند، اما ممکن است به درد و تورم و التهاب کمک کند.
- با کمک فیزیوتراپی میتوانید عضلات را قوی و درد را کاهش دهید.
معمولا فتق دیسک به مرور زمان خود به خود بهبود مییابد. صبور باشید و برنامه درمانی خود را دنبال کنید. اگر علائم شما طی چند ماه بهتر نشد، با پزشک خود در مورد روشهای درمانی دیگر مشورت نمایید.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)