آسیب نخاعی کمری میتواند باعث درجات مختلفی از فلجی در قسمت تحتانی بدن شود که به آن پاراپلژی نیز میگویند. با یک برنامه توانبخشی موثر، افراد مبتلا به پاراپلژی میتوانند تواناییهای عملکردی خود را به حداکثر برسانند و زندگی رضایت بخشی داشته باشند.
نخاع بخش بسیار مهمی از دستگاه عصبی انسان میباشد که در داخل ستون فقرات قرار میگیرد. ستون فقرات ساختار حمایتی مرکزی بدن انسان محسوب میشود و به نوعی محافظ اصلی نخاع در بدن است. نخاع قسمتهای گوناگون سیستم اسکلتی – عضلانی انسان را در همه جای بدن به هم وصل میکند و آنها را به هم مرتبط میسازد. بروز یک آسیب نخاعی میتواند شرایط و مشکلاتی جدی برای بدن به همراه داشته باشد.
آسیب نخاع کمری
آسیب نخاع کمری به آسیبی که به پنج عدد مهرهی کمری انسان وارد میشود، اشاره دارد. به طور کلی آسیب به نخاع در پنج مهرهی کمری (L1 تا L5) منجر به بروز عوارضی جدی از قبیل: از دست دادن عملکرد در پاها و لگن میشود، اما این آسیب روی میزان و کیفیت عملکرد قسمت فوقانی بدن یعنی دست ها تاثیری نمیگذارد.
علائم و نشانه های آسیب نخاع کمری
برخلاف تصور خیلی از افراد که گمان میکنند افراد دچار آسیب نخاع کمری، علائم و نشانههای مشابه دارند، باید گفت که علائم و نشانههای هیچ یک از دو فرد دچار آسیب شبیه هم نبوده و افراد درگیر با این آسیب، طیف گسترده و متنوعی از علائم و عوارض ثانویه را میتوانند تجربه نمایند. علائم ونشانههای آسیب نخاع کمری میتواند شامل:
- اختلال در عملکرد جنسی
- از دست دادن کنترل روده و مثانه
- درد مزمن
- اسپاستیسیتی
- زخم های فشاری
- آتروفی عضلانی
اختلال در عملکرد جنسی
آسیبنخاع کمری به دلیل این که مانع از اعمال رفلکسهای درگیر در تحریک جنسی میشود، منجر به ایجاد اختلال در عملکرد جنسی فرد خواهد شد. از دست دادن حس و نداشتن حرکت پایین تنه نیز بر روی اختلال عملکرد جنسی نقش دارد.
از دست دادن کنترل روده و مثانه
از دست دادن کنترل روده و مثانه که میتواند خطر تخلیه ادرار یا مدفوع، بروز یبوست و نگهداشتن طولانی مدت ادرار را افزایش دهد، از جمله علائم آسیب نخاع کمری محسوب میشود.
درد مزمن
درد مزمن که فرد دچار آسیب نخاع کمری از آن شکایت دارد، میتواند نتیجهی وابستگی بیش از حد فرد به نواحی تاثیر پذیرفته از آسیب (به عنوان نمونه تکیه دادن طولانی مدت به شانهها برای حرکت با صندلی چرخدار)، آسیب عصبی یا مشکلات مدیریت روده و مثانه باشد.
اسپاستیسیتی
اسپاستیسیتی یا قوام بیش از حد عضله که وابسته به سرعت میباشد، یکی از علائم آسیب نخاع کمری است که میتواند سبب بروز حرکات سفت، سفت شدن عضلات و ناتوانی اندام در عملکرد شود.
زخم های فشاری
بیماران مبتلا به آسیبنخاع کمری به سبب نشستن یا دراز کشیدن در یک وضعیت برای طولانی مدت، فشار زیادی روی پوست بدن خود وارد مینمایند و در صورت عدم مدیریت صحیح این نشستنها و دراز کشیدنهای طولانی مدت و همچنین عدم تغییر وضعیت در زمانهای خاص، سبب بروز التهاب و زخمهای فشاری در پوست میشود.
آتروفی عضلانی
بیماران آسیبنخاع کمری، فعالیت بدنی و تحمل وزن روی اندامهایشان کاهش مییابد که این امر میتواند سبب ضعیف شدن و کوچک شدن عضلات پا و یا به اصطلاح آتروفی عضلانی در آنها شود.
علت های بروز آسیب نخاع کمری
آسیب نخاع کمری نیز میتواند به سبب عواملی مانند حوادث آسیبزای ضربهای و یا حوادث غیر ضربهای ایجاد گردد. هنگامیکه آسیب نخاع کمری به سبب بروز یک حادثهی ضربهای به وجود آمد، میتوان بیان نمود که به احتمال خیلی زیاد، یک نیروی خارجی مانند برخورد اتومبیل، سقوط و یا خشونت سبب میشود مهرهها، نخاع را در داخل خود فشرده سازند و این فشردگی، به نخاع آسیب وارد میکند. از طرف دیگر، هنگامیکه آسیب نخاع کمری به سبب بروز حوادث بدون ضربه ایجاد گردد، معمولا در نتیجهی بروز یک تومور یا سرطان، نوعی بیماری خودایمنی، عفونت، بیرونزدگی دیسک یا تنگی کانال نخاعی یا بروز یک رویداد عروقی مانند سکته مغزی ایجاد میگردد.
عوارض آسیب نخاع کمری
بخش کمری نخاع از پنج قسمت (بر اساس پنج مهرهای که در آن ناحیه قرار دارد) تشکیل شده است. هر کدام از آن پنج بخش به ناحیه یا نواحی متفاوتی از پوست برای درک و دریافت حس و مجموعهای از عضلات برای اعمال حرکت وصل میشود و به آنها عصب میدهد.
جالب است بدانید که خود نخاع نیز به سطح مهرههای L1 تا L2 ختم میگردد. با این حال، ریشههای عصبی از قسمت پایینی نخاع منشعب میشوند و از طریق سطوح مهرههای مربوط به خود، از ستون مهره خارج میگردند. عوارض آسیبنخاع کمری (L1 تا L5) شامل موارد زیر است:
- کنترل و مدیریت روده یا مثانه خود را یا به میزان کمی حفظ میکنند و یا اصلا آن را نمیتوانند کنترل و مدیریت نمایند، اما این مسئله با کمک تجهیزات ویژه به تنهایی قابل کنترل و مدیریت میباشد.
- آسیبهای نخاع کمری معمولا منجر به از دست دادن عملکرد در نواحی باسن و پاها میشوند.
- بسته به میزان قدرت پاها، مصدوم ممکن است نیازمند استفاده از ویلچر باشد و همچنین ممکن است با وسایل کمکی مانند اسپلینت یا بریس راه برود.
درمان آسیب نخاع کمری
درمان آسیب نخاع کمری یک رویکرد چند رشتهای و تیمی میباشد که متشکل از چند تخصص گوناگون و تا حدی مرتبط به هم میشود. برخی از تخصصهای موجود در تیم درمان آسیب نخاع کمری عبارتند از:
- دارو: ممکن است از سوی پزشک متخصص، برای کمک به مدیریت عوارض ثانویه آسیب وارده مانند درد، یبوست و سفتیهای عضلانی و اسپاسمها، داروهایی تجویز گردد.
- فیزیوتراپی: به فرد مبتلا کمک مینماید تا تحرک، قدرت و انعطافپذیری خود را به واسطهی انجام منظم و اصولی تمرینات هدفمند بهبود بخشد.
- کاردرمانی: به فرد مبتلا کمک مینماید تا با گذراندن آموزشهای مرتبط با تکنیکهای انطباقی برای انجام مستقل فعالیتهای روزمره زندگی، بازگشت مجدد به جامعه و سایر وظایفی که ممکن است دوست داشته باشد در آنها شرکت کند، مانند فعالیتهای داوطلبانه، مراقبت از حیوانات، کار و …، استقلال خود را بازیابی نماید.
- ارتزها: همان وسایل کمکی پوشیدنی ابزارهایی هستند که به ارتقای هم ترازی اسکلتی عضلانی کمک فراوانی مینمایند.
- جراحی: ممکن است گزینه جراحی از سوی پزشک متخصص، برای رفع فشار طناب نخاعی، ثبات دهی به ستون فقرات، تغییر اندازه طول تاندونها و همچنین برای به حداقل رساندن سفتیهای عضلانی توصیه شود.
- روان درمانی: روانشناس میتواند به فرد کمک نماید تا با پیامدهای عاطفی و روانی که در اثر این مسئله به آن دچار شده است، کنار بیاید.
فرد مبتلا به آسیب نخاع کمری و مراقبان و خانواده با یادگیری شیوهها و راهکارها به حداکثر رساندن تواناییهای عملکردی وی، میتوانند تا حد زیادی به زندگی عادی و فعال سابق خود بازگردد و یا دست کم، در طول زندگی، فعال و هدفمند باشد.
فیزیوتراپی و کاردرمانی در توانبخشی آسیب نخاع کمری
فیزیوتراپی و کاردرمانی در آسیب نخاع کمری، بهبود جسمی، روانی و اجتماعی افرادی را که به دلیل بیماری یا آسیب نخاعی ناتوان شدهاند، هدایت میکند. از آنجایی که هر شخصی، این آسیب را به طور متفاوتی تجربه میکند، یک رویکرد منحصر به فرد در توانبخشی که نیازهای خاص فرد را هدف قرار دهد، ضروری میباشد.
از آنجاییکه عضلات و مفاصل ستون فقرات به راحتی قابل دیدن نیستند، نیاز به شرکت در جلسات فیزیوتراپی و کاردرمانی باید با احتیاط توصیه شود و از آن استفاده گردد. مداخلات کاردرمانی میتواند برای بهبودی دردهای مزمن فرد مبتلا و ترمیم حرکت در کوتاه مدت موثر باشد. از سوی دیگر، برنامههای تقویتی عضلانی و مفصلی نیز قادر است عملکرد را بهبود بخشد و درد را کاهش دهد.
نکته ای که در توانبخشی آسیب نخاع کمری باید به آن توجه داشت، این است که اقدامات نتیجه بخش، در بیشتر موارد به بازگشت به کار مربوط میشود و نه اینکه به عنوان مثال، آیا کیفیت درد بیمار بهبود یافته است یا خیر. در واقع رسیدن فرد مبتلا به حداکثر استقلال ممکن، در اولویت کاردرمانی و فیزیوتراپی میباشد.
ارائه تمرینات ورزشی متناسب با شرایط بیمار از طرف فیزیوتراپیست نیز میتواند به طور موثری اعصاب نخاع کمری بیمار را تقویت نماید. بسته به وضعیت بیمار، درمانگران به طور منحصر به فردی تمریناتی را به کار میبرند تا به بهبود قدرت اندامهای فرد مبتلا و استقلال وی کمک نماید.
در ابتدا قبل از شروع مداخلات توانبخشی، ارزیابی کاردرمانگر و فیزیوتراپیست، نقاط ضعف، محدودیتها و ناکارآمدیهای مکانیکی بدن را که نیاز به توجه فردی برای حل این مشکلات دارد، به نحو مطلوبی شناسایی میکند. بنابراین، منحصر به فرد بودن انتخاب تمرینات ورزشی و فیزیکی و تدوین یک برنامهی ساختاریافته با پیشرفت در ارائهی یک نتیجه موفقیتآمیز برای هر بیمار تحت درمان از سوی درمانگر، مهم و حیاتی میباشد.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)